દહેજ ઉત્પીડનના ખોટા મામલા પર સુપ્રીમ કોર્ટે વ્યક્ત કરી ચિંતા

પીટીઆઈ, નવી દિલ્હી. સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે કેન્દ્ર સરકારને વાસ્તવિકતાઓ પર વિચાર કરવા અને ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 85 અને 86 માં જરૂરી ફેરફારો કરવા જણાવ્યું જેથી ખોટી અથવા અતિશયોક્તિપૂર્ણ ફરિયાદો દાખલ કરવા માટે તેનો દુરુપયોગ અટકાવી શકાય.
ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 85 જણાવે છે કે, “જો કોઈ મહિલાનો પતિ અથવા તેના પતિનો કોઈ સંબંધી સ્ત્રીને ક્રૂરતા આધીન કરે છે, તો તેને ત્રણ વર્ષ સુધીની મુદત માટે કોઈપણ વર્ણનની જેલની સજા કરવામાં આવશે અને તે પણ દંડને પાત્ર છે.” કલમ 86 ક્રૂરતાને સ્ત્રીને માનસિક અને શારીરિક નુકસાન પહોંચાડવા સહિતની વ્યાખ્યા આપવામાં આવી છે.
સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે તેણે 14 વર્ષ પહેલાં કેન્દ્ર સરકારને દહેજ વિરોધી કાયદાની પુનઃવિચારણા કરવા કહ્યું હતું કારણ કે મોટી સંખ્યામાં ફરિયાદોમાં આ ઘટનાની અતિશયોક્તિપૂર્ણ વિગતો છે. જસ્ટિસ જે.બી. પારડીવાલા અને મનોજ મિશ્રાની બેન્ચે કહ્યું કે તેણે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, 2023ની કલમ 85 અને 86ની તપાસ કરી છે, જે 1 જુલાઈથી અમલમાં આવી છે, તે જાણવા માટે કે શું સંસદે કોર્ટના સૂચનોને ગંભીરતાથી લીધા છે.
ખંડપીઠે કહ્યું, “ઉપરોક્ત કંઈ નથી પરંતુ આઈપીસીની કલમ 498Aના શાબ્દિક પુન: નિવેદન છે. માત્ર એટલો જ તફાવત છે કે આઈપીસીની કલમ 498Aની સમજૂતી હવે એક અલગ જોગવાઈ છે, એટલે કે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, 2023ની કલમ 86.’ બેન્ચે કહ્યું, “અમે સંસદને વિનંતી કરીએ છીએ કે તે વાસ્તવિકતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને ઉપરોક્ત મુદ્દા પર ધ્યાન આપે અને નવી જોગવાઈઓ અમલમાં આવે તે પહેલાં ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, 2023ની કલમ 85 અને 86માં જરૂરી ફેરફારો કરવાનું વિચારે.” ‘

એક મહિલા દ્વારા તેના પતિ વિરુદ્ધ દાખલ કરવામાં આવેલા દહેજ ઉત્પીડન કેસને રદ કરતી વખતે સર્વોચ્ચ અદાલતે આ ટિપ્પણી કરી હતી. તેની પત્ની દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી એફઆઈઆર મુજબ, વ્યક્તિ અને તેના પરિવારના સભ્યોએ કથિત રીતે દહેજની માંગણી કરી હતી અને તેણીને માનસિક અને શારીરિક ઇજા પહોંચાડી હતી.

FIRમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે મહિલાના પરિવારે તેના લગ્ન સમયે મોટી રકમ ખર્ચી હતી. પરંતુ લગ્નના થોડા સમય બાદ પતિ અને તેના પરિવારજનોએ તેણીને પત્ની અને પુત્રવધૂ તરીકેની ફરજો નિભાવવામાં નિષ્ફળ રહી હોવાના ખોટા બહાના હેઠળ હેરાન કરવાનું શરૂ કર્યું હતું અને વધુ દહેજ માટે તેના પર દબાણ કર્યું હતું.

બેન્ચે કહ્યું કે એફઆઈઆર અને ચાર્જશીટનું વાંચન દર્શાવે છે કે મહિલા દ્વારા લગાવવામાં આવેલા આરોપો ખૂબ જ અસ્પષ્ટ, સામાન્ય અને વ્યાપક છે, જેમાં ગુનાહિત વર્તનનું કોઈ ઉદાહરણ આપવામાં આવ્યું નથી. સર્વોચ્ચ અદાલતે તેની રજિસ્ટ્રીને દરેક ચુકાદાની નકલ કેન્દ્રીય કાયદા અને ગૃહ સચિવોને મોકલવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો જેઓ તેને કાયદા અને ન્યાય પ્રધાન તેમજ ગૃહ પ્રધાન સમક્ષ મૂકી શકે છે.

નોંધનીય છે કે દેશની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીને સંપૂર્ણ રીતે બદલવા માટે, નવા બનાવેલા કાયદા – ભારતીય ન્યાય સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1 જુલાઈથી અમલમાં આવશે. ત્રણેય કાયદાઓને ગયા વર્ષે 21 ડિસેમ્બરે સંસદની મંજૂરી મળી હતી અને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ પણ 25 ડિસેમ્બરે તેમને મંજૂરી આપી હતી.