Glacial lake : જો 1089 લેક તૂટે તો નવ કરોડ તો નહી પરંતુ 90.30 લાખ લોકો માર્યા જવાની સંભાવના
1089 લેક તૂટે તો નવ કરોડ તો નહી પરંતુ 90.30 લાખ લોકોના મોતની સંભાવના
ભારતના 30 લાખ લોકો કેદારનાથ અને સિક્કિમ જેવી આપત્તિઓ લાવી શકે તેવા બેઝીન એટલે કે નીચલા વિસ્તારમાં રહે છે. સમગ્ર વિશ્વની વાત કરવામાં આવે તો 30 દેશોમાં 1089 ગ્લેશિયર લેક બેસીન છે જ્યાં આશરે 9 કરોડ લોકો રહે છે. તેમાંથી 1.50 કરોડ લોકો ગ્લેશીયલ લેકથી માત્ર 50 કિલોમીટરના અંતરે રહે છે. તેનો અર્થ એમ કહી શકાય કે ગ્લેસીયલ લેક પાસે જેટલા નજીક રહેશો એટલો જ ખતરો વધારે હશે. આ વર્ષના નેચર કોમ્યુનિકેશન જર્નલમાં અભ્યાસ પ્રકાશિત થયો હતો. જો 1089 લેક તૂટે તો નવ કરોડ તો નહી પરંતુ 90.30 લાખ લોકો માર્યા જવાની સંભાવના છે.
સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર ચાર જ દેશો એવા છે કે જ્યાં સૌથી વધુ ગ્લેશિયર લેક છે. 1089 ગ્લેશિયર લેક માંથી અડધા આ ચાર દેશોમાં જ છે. આ દેશો છે- ભારત, પાકિસ્તાન, પેરુ અને ચીન. 48 ટકા લોકો આવા બર્ફીલા તળાવોની 20 થી 35 કિલોમીટરની રેન્જમાં નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં રહે છે. તળાવોની 5 કિમી ત્રિજ્યામાં માત્ર 3 લાખ લોકો રહે છે.
સામાન્ય રીતે હાઈ માઉન્ટેન એશિયા (HMA)માં ગ્લેશિયર લેક વધુ જોવા મળે છે. તેમની આસપાસ બહુ વસ્તી રહેતી નથી. પરંતુ આ તળાવોના નીચેના વિસ્તારોમાં લોકો રહે છે. જે અભ્યાસ પરથી આ ઘટસ્ફોટ થયો છે. તેમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ વિશ્વની ચાર સૌથી મોટી પર્વતમાળાઓને અડીને આવેલા બેસિનની તપાસ કરી. આ છે – HMA, યુરોપિયન આલ્પ્સ, એન્ડીસ અને પેસિફિક નોર્થવેસ્ટ. આ સિવાય 131 બેસિન ઊંચા આર્કટિક અને બહારના દેશોમાં છે.
1089 ગ્લેશિયર લેક પાકિસ્તાનના ખૈબર-પખ્તુનખ્વા બેસિન, પેરુના સાંતા બેસિન અને બોલિવિયાના બેની બેસિનમાં છે. આ ખૂબ જ જોખમી તળાવો છે. આ કોઈપણ સમયે તૂટી શકે છે. પાકિસ્તાનમાં આ તળાવોની આસપાસ 12 લાખ લોકો રહે છે. 90 હજાર લોકો પેરુમાં અને 10 હજાર લોકો બોલિવિયામાં રહે છે.
છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં ભારતના હિમાલયના ઊંચા પર્વતો પર ગ્લેશિયર લેકમાં 37 થી 93 ટકાનો વધારો થયો છે. એટલે કે હિમાલયના ગ્લેશિયર ઝડપથી પીગળી રહ્યા છે. ભારતની મોટાભાગની મોટી નદીઓ હિમાલયના હિમનદીઓમાંથી આવે છે. ભારતના ચાર રાજ્યોમાં કુલ 34 મોટા ગ્લેશિયર્સ છે. તેમની વચ્ચે 14 મોટા ગ્લેશિયર્સ છે.
હજારો નાના ગ્લેશિયર્સ છે. જે ચાર રાજ્યોમાં હિમનદીઓ છે તે છે લદ્દાખ, હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ અને અરુણાચલ પ્રદેશ. લદ્દાખમાં 15 મોટા ગ્લેશિયર છે. આ પેન્સિલંગપા, દુરુંગ દુરુંગ, પાર્કચીક, સગાટોગ્પા, સગાતોગ્પા પૂર્વ, થરા કાંગરી, ગરમ પાણી, રાસા-1, રાસા-2, અર્ગોન્ગ્લાસ ગ્લેશિયર, ફનાંગમા, પનામિક-1, પનામિક-2, સાસેર-1 અને સેસર-2 છે.
